Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılığı

Yaklaşım / Haziran 2015 / Sayı: 270

5510 sayılı Kanun’un 6. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince, aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar sigortalı sayılmamaktadır.

5510 sayılı Kanun’un Ek 9. maddesi kapsamında bildirimde bulunacak kişinin gerçek kişi olması, hizmetin ev tanımı kapsamında ve ev hizmetleri olarak belirtilen işlerden sayılması ile çalışanın sigortalılık niteliğini taşıması zorunlu unsurlardır.

III- EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN BİLDİRİMİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

Yeni uygulama ile ev hizmetlerinde çalışanların bildirim işlemlerinde işverenlere büyük kolaylıklar sağlandığından 1 Nisan 2015 tarihi itibariyle yapılacak olan Ek 9. madde kapsamındaki bildirimlerde işverenlerin işyeri bildirgesi, işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi ve işten ayrılış bildirgesi düzenlemesi gerekmemektedir.

1 Nisan 2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren uygulamaya göre; yukarıda belirtilen şartların sağlanmış olması halinde çalışmanın Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimi sigortalı çalışma gün sayısının ay içinde 10 gün ve daha fazla veya 10 günden az olması durumuna göre iki farklı şekilde yapılabilmektedir.

A- İŞVEREN YANINDA AY İÇİNDE 10 GÜN VE DAHA FAZLA ÇALIŞANLAR

1- İşverenlerin Ek 1 adı verilen Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge ile çalışmanın başladığı ayın sonuna kadar sigortalıyı Kurum’a bildirmeleri zorunlu olup Ek 1 dışındaki bildirimler Kurum’ca geçerli sayılmamaktadır. Çalışanların ücret, çalışma süresi vb. durum değişiklikleri dışında Kurum’a herhangi bir ek bildirim yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

2- Sigortalının işten ayrılması halinde işten ayrılışı takip eden on gün içerisinde ilgili Bildirgenin “Sigortalının İşten Ayrılma/Durum Değişiklikleri”kısmının doldurulması suretiyle Kurum’a verilmesi gerekmektedir.

3- Gerçek kişi işverenlerce ev hizmetlerinde ay içerisinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştırılması halinde bildirimlerin yasal süresinde yapılmaması veya bildirim yapılmadığının tespiti halinde işverenler aleyhine Kurum’ca idari para cezası uygulanacağından bildirim sürelerine dikkat edilmesinde yarar bulunmaktadır.

4- Ev hizmetlerinde çalıştırılacak sigortalı sayısının birden fazla olması halinde çalışan kişi sayısı kadar EK 1 Bildirge düzenlenerek bildirimin ayrı ayrı yapılması zorunludur.

5- Prime esas kazanç asgari ücret taban ve tavan arasında gösterilebilmekte olup tahakkuk ilgili bildirgedeki prime esas kazanç ve çalışma gün sayısına göre oluşturulduğundan sigortalı çalışma gün sayısı, kazançta değişme olması halinde işverenlerce değişikliğin olduğu ay içinde Kurum’a bildirilmesi gerekmektedir.

6- % 34,5 oranındaki sigorta primi ile % 3 oranında işsizlik priminin sigortalı çalıştırılan ayı takip eden ayın sonuna kadar Kurum’a ödenmesi gerekmektedir.

6- İşverenlerin 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde, 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde ve 4447 sayılı Kanun’un 50. maddesinde belirtilen şartları sağlamaları halinde ilgili kanunlarda öngörülen teşviklerden yararlanabilmeleri mümkün bulunmakta olup prim borcu olmayan işverenler için 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin (ı) bendi ve 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesi teşviki ikisi birlikte uygulanmaktadır.

Örneğin; 1 Nisan 2015 itibariyle Kanun’un Ek 9. maddesi kapsamında 1201,50 TL brüt asgari ücret üzerinden evinde temizlik işleri nedeniyle 30 gün sigortalı çalıştıran gerçek kişi A işvereni, Kuruma % 34,5 oranında 414,52 TL sigorta primi ve %3 oranında 36,05 TL işsizlik primi ile birlikte toplam 450,57 TL prim tutarını takip eden ayın sonuna kadar Kurum hesaplarına yatırması gerekmekle birlikte,

İşverence Ek 1 Bildirge C) Yararlanılacak Prim Teşvikleri bölümünde 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinin seçilmiş olması halinde malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işveren hissesinin 5 puanlık kısmı Hazine’ce karşılanacağından bu durumda 354,44 TL sigorta primi ve 36,05 TL işsizlik primi olmak üzere 390,49 TL prim tutarının yasal ödeme süresi içerisinde ödenmesi halinde işverence 60,08 TL prim ödeme avantajı ile ödenecek prim tutarında %14,49 kazanç sağlanmış olacaktır.

İşverence, teşvik türünün 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinin seçilmiş olması ve teşvik şartlarının sağlanmış olması halinde işsizlik sigortası hariç %14 prim. 4447 sayılı Kanun’un 50. maddesinde belirtilen şartlara uygun sigortalı çalıştırılması halinde ise işsizlik ödeneği süresince işsizlik sigortası hariç %1 oranında prim ödenmesi gerekmektedir.

7- Ek 1 Bildirge nedeniyle 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu gereğince alınması gereken damga vergisi (2015 yılı 22,30 TL) her bir sigortalı için bir defaya mahsus ilk prim ödemesine ilave olarak Kurum’a ödenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda yapılacak bildirimde her ay için aylık prim hizmet belgesi düzenlenmeyeceğinden hizmetin devam ettiği aylar için ayrıca damga vergisi tahsili yoluna gidilmemesi işverenler için hizmetin devam ettiği her ay damga vergisi tutarı kadar kazanç anlamına gelmektedir.

8- Sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı hallerinde haklarında Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanmakta olup Kanun’un 13. maddesinde belirtilen sürede SSİY ekinde yer alan İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile Kurum’a bildirim yapılması gerekmektedir.

B- AY İÇİNDE 10 GÜNDEN AZ ÇALIŞANLAR

1- Çalışanların bildiriminin EK 2 adı verilen Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Çalışacaklara Ait Form ile çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar KURUM’A verilmesi gerekmektedir.  Ek 2 Formun yasal süre içinde verilmemesi halinde çalıştıranlar hakkında idari para cezası uygulanması söz konusu değildir. 10 günden az sigortalı olarak çalışanların bildirimi bu kişileri çalıştıranlar yönünden internet aracılığı ile de yapılabilecektir. Çalıştıranlar 10 güne kadar çalıştırdıkları sigortalılar nedeniyle işveren sayılmamaktadır.

2- Çalıştıranların sigortalı çalıştırdıkları her gün için adlarına tahakkuk edecek sigortalı prime esas kazanç alt sınırının % 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı primini sigortalı çalıştırdıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar Kurum’a ödemeleri gerekmektedir. Ödenmesi gereken günlük prim tutarları 2015 yılı için 01.04.2015-30.06.2015 tarihleri arasında 0,80 Krş, 01.07.2015-31.12.2015 tarihleri arasında ise 0,85 Krş olup prime esas kazançlar yürürlükteki asgari ücrete göre belirleneceğinden asgari ücretteki artışlara göre ödenecek iş kazası ve meslek hastalığı prim tutarları da doğal olarak değişecektir.

Örneğin; Kanun’un ek 9. maddesi kapsamında 2015 Nisan ayında evinde temizlik işleri nedeniyle 4 gün sigortalı çalıştıran B gerçek kişi çalıştıran,

0,80 Krş, x 4 gün = 3,20 TL iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödemesi gerekmektedir.

3- Bu kişiler sadece iş kazası ve meslek hastalığı yönünden sigortalı sayılacaklar, haklarında hastalık ve analık sigortası hükümleri uygulanmayacaktır. Sigortalı çalıştıranlar www.turkiye.gov.tr adresinin e-Hizmetler menüsünün altında bulunan Ev Hizmetleri kısmını seçerek bildirimde bulunabilirler.

4- Kanun’un ek 9. maddesinde belirtildiği üzere İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından yararlanmak için sigortalının iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçların ödenmiş olması şarttır.

5- Ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile yabancı uyruklu sigortalı çalıştırılacağının beyan edilmesi halinde, ev hizmetlerinde 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanarak ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak kabul edilmektedir.

IV- SONUÇ

Ev Hizmetlerinde On Gün ve Daha Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge ve Ev Hizmetlerinde On Günden Az Çalıştırılacaklara İlişkin Formlara SGK’nınhttp://www.sgk.gov.tr/wps/ portal/tr/sigortalilik/form_ve_dilekceler/formlar/ internet adresinden ulaşmak mümkündür.

Ev hizmetlerinde çalışan ve çalıştıranların sigortalanma konusundaki farkındalığının artırılması, çalışanların karşılaşabilecekleri mesleki risklere karşı 5510 ek 9 maddesinde belirtilen yararlanma şartlarının kolaylaştırılmasına yönelik iş kazası ve meslek hastalığı alanında yapılacak düzenlemelerle eksikliklerin giderilmesi ve sigorta işlemlerine ilişkin Kurum uygulamalarının (bildirim yükümlülüklerinin tamamının internet ortamında yapılabilmesi, alternatif prim ödeme yöntemleri vb.) kolaylaştırılması kayıt dışılığın asgari seviyeye indirilmesi noktasında önemli yararlar sağlayacaktır.