Torba Kanunla Erken Emeklilik Mümkün mü?

I- GİRİŞ

109 ayrı kanun tasarısı ve kanun teklifinin birleşiminden oluşan 639 sıra sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun Tasarısı, 10.09.2014 tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek 6552 sayı numarasıyla Resmi Gazete’de yayımlanmıştır(1).

Birçok kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapan 6552 sayılı Kanunla, toplumun neredeyse tüm kesimlerini ilgilendiren önemli düzenlemelere gidilmiştir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(2)’nun 41. maddesi ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki kadınlara, iki çocukla sınırlı olmak üzere doğum tarihinden sonra çalışmadıkları iki yıllık sürelerini borçlanma hakkı verilmiştir(3).

Sadece 4/1 (a) kapsamındaki kadın sigortalıların doğum borçlanması yapmasına imkan veren 41. maddede 6552 sayılı Kanunla değişikliğe gidilmiş, 4/1 (b) ve (c) kapsamındaki kadın sigortalılar ile memur iken doğum yapıp ayrılan ve memuriyete geri dönmeyen kadınlara da borçlanma hakkı verilerek borçlanılacak çocuk sayısı 2’den 3’e çıkarılmıştır.

Bu yazıda, 6552 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde yapılan düzenleme sonrasında doğum borçlanması yapan kadın sigortalıların emeklilik şartlarının değişip değişmediği, diğer bir ifade ile erken emekli olup olamayacakları hususu incelenecektir.

II- KADIN SİGORTALILARIN EMEKLİLİK ŞARTLARI

Sigortalıların yaşlılık/emeklilik aylığa hak kazanma şartları;

– 08.09.1999 (hariç) tarihinden önce sigortalı olanlar,

– 08.09.1999 (dahil) ila 30.04.2008 (dahil) tarihleri arasında sigortalı olanlar,

– 01.05.2008 ve sonrasında sigortalı olanlar şeklinde farklılaşmaktadır.

A- HİZMET AKDİYLE ÇALIŞANLAR (SSK)

Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmış olup, sigortalılığı 08.09.1999 tarihinden önce başlayan ve bu tarih itibariyle 18 yıl sigortalılık süresi olmayan kadın sigortalılar 23.05.2002 tarihindeki sigortalılık süresine göre kademeli yaşa tabi tutulmuştur(4).

Genel şartlar esas alınarak hangi koşullara göre aylık bağlanacağının tespitinde, sigortalı adına ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak prim ödenmeye başlanılan tarih, özel koşullara göre emeklilik şartlarının tespitinde ise 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün ve 50 yaş şartlarının birlikte yerine getirildiği tarih esas alınmaktadır.

4/1 (a) kapsamındaki kadın sigortalının doğum borçlanması yapabilmesi için doğumdan önce Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında tescil edilmiş olması ve adına kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden prim ödenmiş olması yeterli sayılmaktadır. Stajyer olarak çalışması nedeniyle tescil edilen ve adına malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödenmeden doğum yapan kadın sigortalı, söz konusu doğum nedeniyle borçlanma yapabildiği gibi, borçlandığı süreler de sigortalılık başlangıç tarihinden geriye götürülmektedir(5).

Örnek: 03.10.1992 tarihinde 506 sayılı Kanun kapsamında stajyer olarak çalışması nedeniyle tescil edilmiş ve adına kısa vadeli sigorta kolları primi ödenmiş olan sigortalının 1993, 1995 ve 1997 yıllarında doğum yaptığını ve 03.06.1999 tarihinde ilk defa malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarına tabi çalışmaya başladığını varsaydığımızda, sigortalının ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalışmaya başladığı 03.06.1999 tarihine göre emeklilik şartları 20 yıl sigortalılık süresi, 56 yaş ve 5975 gün prim ödeme şeklinde tespit edilecektir. Ancak, söz konusu sigortalının 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 11.09.2014 tarihinden sonra 3 doğum için borçlanma talebinde bulunduğunu ve borçlanma karşılığında tahakkuk eden borçlanma bedelini ödediğini varsaydığımızda, örnek sigortalının emeklilik şartlarının belirlenmesine esas olan sigortalılık başlangıç tarihi, 3 çocuk için borçlanılan 6 yıllık süre kadar geriye gidilerek 03.06.1993 olarak tespit edilecek, bu durumda aylık bağlanması için aranan 5975 gün sayısı 5675’e, 56 olan emeklilik yaşı ise 50’ye düşmüş olacaktır.

B- KENDİ ADINA VE HESABINA BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR (BAĞ-KUR)

1479 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinin ikinci fıkrasında, 01.06.2002 tarihi itibariyle 20 tam yıl prim ödemiş olanlar ile prim ödeme sürelerinin dolmasına 2 tam yıl veya daha az kalan kadınların emeklilik yaşları 40 ila 55 yaş aralığında kademelendirilmiştir.

1479 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinin üçüncü fıkrasında kadınların kısmi yaşlılık aylığından yararlanma yaşları, 01.10.1999 tarihi itibariyle 15 tam yıl prim ödenmesine ve 50 yaşın doldurulmasına kalan süreye göre 50 ila 56 yaşları arasında kademelendirilmiştir.

1479 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesine göre yaşlılık aylığına hak kazanacak kadın sigortalıların emeklilik yaşlarının belirlenmesinde, ilk defa adlarına prim ödenmeye başlanılan tarih yerine 20 tam yılın ya da 15 tam yıl ile 50 yaşın doldurulmasına kalan süre dikkate alınmaktadır. Diğer bir ifadeyle bunların ilk defa çalışmaya başladıkları tarihin emeklilik yaşının belirlenmesine herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, 22.06.2013 tarihli ve 2013/26 sayılı Genelge’de; 1479 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesine göre aylığa hak kazanma koşullarının tespitinde 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesi kapsamında yapılan borçlanmalardan, 01.10.1999 ve 01.06.2002 tarihlerinden önceki sürelere ait borçlanmaların kademeli geçiş sürecinde sigortalıların hizmet süresine ilave edilmek suretiyle aylığa hak kazanma koşullarının tespitinde dikkate alınacağı öngörülmüştür(6).

Örnek: 01.10.1992 tarihi itibariyle vergi mükellefiyetine istinaden 1479 sayılı Kanun’a tabi sigortalılığı başlayan kadın sigortalı, 01.04.1996 tarihi itibariyle vergi kaydını sonlandırmış ve yeniden vergi mükellefi olduğu 01.01.2003 tarihine kadar adına prim ödenmemiştir. 01.06.2002 tarihi itibariyle 3 yıl 6 ay hizmeti bulunan ve 20 yıldan eksik kalan süresi 16 yıl 6 ay olan sigortalının emeklilik yaşı 55’tir. Söz konusu sigortalının 1996, 1998 ve 2000 yıllarında 3 doğum yaptığını ve adına prim ödenmeyen 6 yıllık süreyi 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde yapılan değişikliğin yürürlüğe girdiği 11.09.2014 tarihinden sonra borçlandığını ve tahakkuk eden prim borcunu ödediğini varsaydığımızda; 01.06.2002 tarihi itibariyle toplam hizmet süresi 9 yıl 6 ay, 20 yıldan eksik kalan süresi de 10 yıl 6 ay olacak ve mevcut uygulama doğrultusunda 55 olan emeklilik yaşı ise 49’a düşecektir.

C- 5434 SAYILI KANUN’A TABİ OLANLAR (EMEKLİ SANDIĞI)

5510 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesinde, 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu’na tabi olanların Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında kabul edileceği, 5434 sayılı Kanun’a ilişkin geçiş hükümleri başlıklı geçici 4. maddenin beşinci fıkrasında, bu madde kapsamına girenlerin aylıklarının bağlanması, artırılması, azaltılması, kesilmesi, yeniden bağlanması, toptan ödemeleri, ilgi devamı, ihya ve borçlanmaları, diğer ödemeler ve yardımlar ile emeklilik ikramiyeleri hakkında bu Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılacağı öngörülmüştür.

Buna göre, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılmasına rağmen, Kanun’un geçici 4. maddesi karşısında haklarında 5434 sayılı Kanun hükümleri uygulanacak olanların 41. madde uyarınca doğum borçlanması yapamayacağı, 5434 sayılı Kanun dışında diğer sosyal güvenlik kanunlarına tabi sigortalılık niteliği taşıdıktan sonra doğum yapan ve sonrasında 5434 sayılı Kanun’a tabi iştirakçi olanlar ile memuriyetten sonra doğum yapan ve bir daha memuriyete dönmeyen ancak, diğer sigortalılık statüleri kapsamında olanların 41. madde kapsamında borçlanma yapabileceği değerlendirilmektedir.

6552 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinde 4/1 (c) statüsünde sigortalı olanlara da tanınan doğum borçlanması hakkından, 2008 Ekim ayından önce iştirakçiliği bulunanların yararlandırılıp yararlandırılmayacağı ya da hangi durumda olanlara bu hakkın verileceği hususu, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun konuya ilişkin yapacağı düzenleme ile açıklığa kavuşacaktır.

5434 sayılı Kanun’un geçici 205. maddesine göre emekli aylığı bağlanacak olanların hangi yaşta emekli olacaklarının belirlenmesinde, 1479 sayılı Kanun’a benzer bir şekilde 23.05.2002 tarihi itibariyle 20 yılın doldurulmasına kalan süre esas alınmaktadır.

Dolayısıyla, 5434 sayılı Kanun dışındaki sigortalılığından sonra doğum yapan ve akabinde 5434 sayılı Kanun’a tabi olan kadınlar ile 5434 sayılı Kanun’a tabi sigortalılığından sonra doğum yapan ve borçlanma talep tarihinde 5510 sayılı Kanun’un 4/1 (a) veya (b) bendi kapsamında sigortalılıkları devam eden kadınların, söz konusu doğumlarını 20 hizmet yılına kalan süreninin belirlendiği 23.05.2002 tarihinden önce yapmış olmaları ve doğumdan sonraki sürelerinde adına prim ödenmemiş olması kaydıyla yapılacak olan doğum borçlanması, kadın iştirakçinin 23.05.2002 tarihindeki hizmet süresini artıracak ve bunlar da 1479 sayılı Kanun’a tabi olan kadınlarda olduğu gibi daha erken bir yaşta emeklilik hakkını elde edebilecektir.

III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

5510 sayılı Kanun yayımlandıktan sonra Anayasa Mahkemesi’nin verdiği iptal kararının(7) ardından 5510 sayılı Kanun’a 17.04.2008 tarihli ve 5754 sayılı Kanunla(8) nihai hali verilmiş, geçen süreç içerisinde sosyal güvenliğin dinamik bir yapıya sahip olmasından hareketle anılan Kanun’da bir çok düzenleme ve değişikliğe gidilmiştir.

Gerek 6552 sayılı Kanunla, gerekse geçmiş tarihlerdeki kanunlarla yapılan değişikliklerin büyük bir bölümünün vatandaş odaklı düzenlemeler olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Son olarak getirilen 6552 sayılı Kanunla da kamuoyunda en çok tartışılan konuların başında gelen doğum borçlanmasının kapsamına ilişkin hükümler, yine kamuoyunun beklentisi doğrultusunda genişletilmiş ve borçlanılacak çocuk sayısı 3’e, borçlanılacak süre de 6 yıla çıkarılmıştır.

Kanun’un 4/1 (a) statüsü dışındaki sigortalılara da borçlanma hakkı getiren bu düzenleme, özellikle 4/1 (b) kapsamındaki kadınlardan, borçlanılacak olan 3 doğumu da 01.06.2002 tarihinden önce yapan ve bu 6 yıllık süre içinde prim ödemesi olmayanlara emeklilik yaşı bakımından ciddi kazanım sağlamaktadır. Yine aynı şekilde 3 doğumunu da stajyer olduktan sonra yapan ve akabinde malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalılarına tabi çalışmaya başlayan 4/1(a) kapsamındaki kadınların sigortalılık başlangıçları borçlanılan süre kadar geriye gidilecek ve emeklilik yaşları lehlerine değişmiş olacaktır.

Ayrıca, aylık bağlanması için aranan prim ödeme gün sayısı dışındaki şartları yerine getiren kadın sigortalılar da yapacakları doğum borçlanması ile gün sayılarını tamamlama imkanına ve akabinde de emeklilik hakkına kavuşmuş olacaktır.

KAYNAK : YAKLAŞIM EKİM 2014 

YAZAR     : ERDOĞAN ÜVEDİ 

*           SGK, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Risk Yönetimi ve Proje Daire Başkan V.

(1)         11.09.2014 tarih ve 29116 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         Erdoğan ÜVEDİ, “Doğum Borçlanmasının Emeklilik Yaşına Etkisi”, e-Yaklaşım, Sayı: 250, Ekim 2013

(4)            506 sayılı Kanun’un geçici 81. Maddesi.

(5)         SGK, 22.02.2013 tarih ve 2013/11 sayılı Genelge (28.02.2014 tarih ve 2014/5 sayılı Genelge ile değişik)

(6)         Anılan Genelge’nin “2.3. Vergi Mükellefi Olunan Süreler ile 5510 sayılı Kanun’un 41. Maddesi Kapsamında Yapılan Borçlanma Sürelerinin 4/1-b Kapsamında Aylık Bağlama İşlemlerinde Değerlendirilmesi” başlıklı bölümü.

(7)         Söz konusu iptal kararı 30.12.2006 tarih ve 26392 (5. mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(8)         08.05.2008 tarih ve 26870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.