I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(1)’nun 1. maddesine göre Kanun’un amacı; sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına almak, bu sigortalardan yararlanacak kişileri ve sağlanacak hakları, bu haklardan yararlanma şartları ile finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek, sosyal sigortaların ve genel sağlık sigortasının işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. 5510 sayılı Kanun hükmü doğrultusunda, sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası ile ilgili düzenlemelerle bu amacı gerçekleştirmek üzere Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) yetkili kılındığı anlaşılmaktadır. SGK bu yetkiye istinaden, işveren, sigortalı, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile meslek odalarına “sosyal güvenliği” sağlama adına bildirim yükümlülüğü getirmektedir.

Bildirim yükümlüsü olan işveren, sigortalı, hak sahibi ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile meslek odaları, ilgili yükümlülüklerini 5510 sayılı Kanun’da belirtilen süreler içerisinde yerine getirmez ise Kanun’un 102. maddesi gereği idari para cezası adı verilen yaptırım uygulamaktadır. 5510 sayılı Kanun’un eksiksiz uygulanması ve Kanun’daki düzenlemelerin boş sözcük yığını olarak kalmaması için SGK’nın uygulamanın izlenmesi, gözetimi ve denetimi yanında yükümlülüklerini aksatanlar hakkında cezalandırma hakkını kullanması gerekir(2) ki, idari para cezalarının çıkış noktasını da bu anlayış oluşturur.

Bu çalışmamızda, 5510 sayılı Kanun’a göre, 4/I-(b) kapsamında sigortalı sayılan limitet şirket ortakları ile anonim şirketlerin yönetim kuruluna seçilen ortaklarının, sigortalı işe giriş ve sigortalı işten çıkış bildirgesi verme yükümlüğü ile aksatılan bu yükümlülüklerini 11 Aralık 2014 tarihine kadar yerine getiren kuruluşlar için 6552 sayılı Çok Maddeli Kanun(3)’da düzenlenen örtülü prim affı uygulaması hakkında bilgi verilecektir.

II- 4/I-b KAPSAMINDA SİGORTALI OLANLARIN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLERİ

5510 sayılı Kanun hükümlerine göre, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, kolektif şirket ortakları, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, donatma iştiraki ortakları, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, limitet şirketlerin ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, köy ve mahalle muhtarları, 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler 4/I-(b) kapsamında sigortalı sayılmıştır.

5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinin üçüncü fıkrasında, 4/I-b kapsamında sigortalı sayılanlara ait sigortalı işe giriş bildirgesi verme yükümlüleri tek tek sayılmıştır. Buna göre; 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan;

• Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları için ilgili vergi daireleri,
• Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları için esnaf ve sanatkârlar müdürlükleri,
• Şirket ortaklarından; kolektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları için vergi daireleri, limitet şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları ve anonim şirket ortaklarından yönetim kuruluna seçilenlerin sigortalılıkları için ticaret sicil memurlukları,
• Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları için il veya ilçe mülki amirlikleri,
• Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalıkları için bağlı oldukları ziraat odaları veya ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlükleri

bildirim yükümlüleridir.

Daha açık bir anlatımla 4/1-b kapsamında sayılan sigortalıları kayıt ve tescil eden kurum ve kuruluşlar aynı zamanda SGK’ya bildirimde bulunma (4/I-b kapsamındaki sigortalılara mahsus sigortalı işe giriş bildirgesi verme), yükümlüsü olmaktadır(4).

5510 sayılı Kanun, limitet şirkete sonradan ortak olan kişilerin sigortalılığının tescili ve limitet şirketteki hissesinin tamamını devreden ortağın sigortalılığının sonlandırılması işlemleri ile ilgili olarak limitet şirket tüzel kişiliğine bir yükümlülük getirmemiştir. Aynı biçimde Kanun’a göre, daha sonra anonim şirketin yönetim kurulu üyeliğine seçilen ortakların sigortalılığının tescili ile yönetim kurulundan ayrılan ortağın sigortalılığının sonlandırılması işlemleri için de anonim şirketin bildirim yapma yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Bununla birlikte “Sigortalılığın Bildirimi ve Tescili” başlıklı 5510, md. 8/son ve “Sigortalılığın Sona Ermesi” başlıklı 5510, md. 9/son maddesinde, uygulamaya ilişkin usul ve esasların Yönetmelikle düzenleneceği hüküm altına alınmıştır. Uygulamaya ilişkin usul ve esasların belirlendiği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(5)’nin 11. maddesinde “Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları, yönetim kurulu üyeliğine seçildikleri tarihte başlar ve bu tarih şirket yetkililerince …, limitet şirket … ortaklarından hisse devri alan yeni ortaklarının sigortalılıkları, ortaklar kurulunca devrin yapılmasına karar verildiği tarihte başlar ve bu tarih ortaklar kurulu kararının, hisse devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin, devrin yapıldığının işlendiği pay defterinin birer sureti veya devir ticaret sicil memurluğunca tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla şirket yetkililerince” biçiminde bir düzenlemeye gidilmiş ve 5510 sayılı Kanun’da yer almamasına rağmen şirket tüzel kişilikleri” bildirim yükümlüsü sayılmıştır.

Yönetmelik, 4/I-b sigortalılığının sona ermesi ile ilgili olarak ta benzer bir yükümlülüğe yer vermiştir. Yönetmelikteki düzenlemeye göre, “Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları bu görevlerinin bittiği tarihte sona erer ve bu tarih şirket yetkililerince ve sigortalılarca” (10 gün içinde) SGK’ya bildirilmelidir. (SSİY, md. 14/(2).ç-2). Yine, “Limited şirket, … ortaklarının sigortalılıkları hisse devrine ilişkin alınan ortaklar kurulu kararı ile hissenin devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin ve devrin pay defterine işlendiği sayfanın birer suretlerinin birlikte ibraz edilmesi veya hisse devri ticaret sicil memurluğuna tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla ortaklar kurulu karar tarihi itibarıyla sona erer ve bu tarih, sigortalılar ve şirket yetkililerince” (10 gün içinde) SGK’ya bildirilir (SSİY, md. 14/(2).ç-3).

Belirtelim ki; SGK’nın şirket tüzel kişiliğini bildirim yükümlüsü sayması ve Yönetmelikle şirketlere, 4/I-(b) sigortalılarına mahsus kağıt formatlı sigortalı işe giriş ve işten çıkış bildirgesi vermekle yükümlü tutması tartışma konusu değildir. Zira 5510 sayılı Kanun, SGK’ya usul ve esasları düzenleme yetkisi vermiştir. Yönetmelikle şirket tüzel kişiliklerine yükümlülük getirilmesinin amacı iş ve işlemlerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesidir. Burada tartışma konusu olan Kanun’da yer almayan bir yükümlüğü Yönetmelikte düzenlemek değil, yükümlülüğü yerine getirmeyene Kanun’da yer almayan bir cezayı (idari para cezası) uygulamaktır(6).

Belirtmeliyiz ki; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’na göre, “Kanun’un açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez. … İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz.” (5237, md. 2/I-II) Limited şirketlerde; ortağa ait sigortalı işe giriş bildirgesi ve ortağın hissesini devretmesi halinde işten çıkış bildirgesini vermeyen limitet şirketlere, anonim şirketlerde; yönetim kurulu üyesi olan ortağa ait sigortalı işe giriş bildirgesi ve ortağın hissesini devretmesi veya yönetim kurulu üyeliğinden ayrılması halinde işten çıkış bildirgesini vermeyen anonim şirketlere, idari para cezası uygulanması 5510 sayılı Kanun’a uygun değildir(7).

III- KANUNİ DAYANAĞI OLMAYAN CEZAYA KANUNLA ÖRTÜLÜ AF GELDİ

6552 sayılı Çok Maddeli Yasa’nın 61. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’a geçici 57. madde eklenmiştir. 5510 sayılı Kanun’un geçici 57. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 8. maddenin üçüncü fıkrasında ve 9. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için 9. maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen yükümlülüklerden bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren üç ay içinde yerine getirilmiş olanlar, kanuni süresinde yerine getirilmiş sayılır ve idari para cezası uygulanmaz. Bu yükümlülükler için daha önce uygulanan idari para cezaları, kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın terkin edilir, ancak tahsil edilmiş tutarlar ret ve iade veya mahsup edilmez.

Kanun’da yer alan bu düzenlemeye göre limitet şirketler ve anonim şirketler;

• Limited şirket ortaklarından bir ya da bir kaçının, şirketteki hissesinin bir bölümünü veya tamamını dışarıdan bir başkasına/başkalarına devretmesi halinde yeni ortak/ortaklar adına işe giriş bildirgesi,
• Limitet şirket ortaklarından bir ya da bir kaçının, şirketteki hisselerinin tamamını dışarıdan bir başkasına/başkalarına devretmesi halinde hissesinin tamamını devreden yeni ortak adına işten çıkış bildirgesi,
• Yönetim kuruluna seçilmiş olan anonim şirket ortaklarından bir ya da bir kaçının yönetim kurulundan ayrılması veya hisselerinin tamamını devretmeleri halinde bunlar adına işe giriş bildirgesi,
• Ortaklardan bir ya da bir kaçının sonradan yönetim kuruluna seçilmesi veya yönetim kuruluna seçildiği tarihte ortak olmamakla birlikte bu görevleri ifa ederken anonim şirkete hissedar olması halinde bu kişiler adına da işten çıkış bildirgesi

düzenler ve bu bildirgeleri şirketin merkez adresinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezine 11 Aralık 2014 tarihine kadar verirse, bildirgeler yasal süresi içinde verilmiş sayılacak ve idari para cezası uygulanmayacak, daha önce uygulanmış ise cezalar terkin edilecektir. Düzenlenmesi gereken işe giriş ve işten çıkış bildirgeleri Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer almaktadır. Bildirimler bu matbu formlarla (kağıt formatlı işe giriş ve işten çıkış bildirgesi) yapılmalıdır. Bildirgeler şirketi temsil etmeye yetkili olanlar (Müdür, Yönetim Kurulu Başkanı vb.) tarafından imzalanmalı, işe giriş tarihi bölümüne, “hisse devrinin alındığı tarih-YK Üyesi seçildiği tarih”, işten çıkış tarihi bölümüne “ortağın hissesi devrettiği tarih-YK üyeliğinden ayrıldığı tarih” yazılmalıdır.

IV- SONUÇ

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, md. 11 ve md. 14 hükümlerine göre, anonim şirket ortaklarından yönetim kurulu üyesi olan ve yönetim kurulu üyeliğinden ayrılan ortakların, limitet şirketlerde ise hisse devir alan ve hisse devreden ortakların sigortalılıklarına esas olmak üzere işe giriş/işten çıkış bildirgelerinin SGK’ya verilmesi yükümlülüğünü şirket tüzel kişiliklerine yüklemiştir. Bu yükümlülüğün Kanun’da belirtilen sürelerde yerine getirilmemesi (işe giriş için 15 gün, işten çıkış için 10 gün içinde) halinde ise şirketlere 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi gereği idari para cezası uygulanması söz konusu olmaktadır.

6552 sayılı Çok Maddeli Kanun, şirket ortaklarının bildiriminin yapılmaması/geç yapılması fiilleri için uygulanacak cezalar için örtülü bir af düzenlemesine yer vermiş olup şirketlerin bu örtülü aftan yararlanabilmesi için ortaklarına ait verilmesi gereken işe giriş ve işten çıkış bildirgelerini 11 Aralık 2014 tarihine kadar vermeleri gerekir. İşverenlerin hukukiliği tartışma konusu olan idari para cezalarına muhatap olmamaları adına işe giriş ve işten çıkış bildirgelerini en geç 11 Aralık 2014 tarihine kadar vermeleri menfaatlerine olacaktır.

BİLDİRGE VERMEYE ESAS ÖRNEK DİLEKÇE

T.C.

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI

…………. Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ……………. Sosyal Güvenlik Merkezi’ne

Konu: İşe Giriş Bildirgesi-İşten ayrılış Bildirgesi

…………………. Unvanlı işletmemizde yönetim kurulu üyesi olan …………………… TC kimlik numaralı ……………………… isimli ortağımız ………………. Tarihinde Y. Kurulu Uyesi/Başkanlığı görevinden ayrılmıştır. Yine …………………… TC kimlik numaralı ……………………. İsimli ortağımız …………. Tarihinden itibaren Y. Kurulu Uyesi/Başkanı olarak atanmıştır.

5510 sayılı Kanunun 4. Maddesi birinci Fıkrası (b) bendi gereği yeni atanan Y. Kurulu Üyesi/Başkanın sigortalı sayılması ve görevinden ayrılan Y. Kurulu Üyesi/Başkanın sigortalılığının sonlandırılması için ekte sunduğumuz sigortalı işe giriş/sigortalı işten çıkış bildirgelerinin kabulünü;

Arz ederiz.

İşletme Unvanı

EK           :

1-Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi(8)

2-Sigortalı İşten ayrılış Bildirgesi

3-Ticaret Sicil Gazetesi Sureti ve/veya Karar Defteri Sureti

KAYNAK…:  E-Yaklaşım/Aralık 2014

*           İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü

**          İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Doktora Öğr.

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Ali GÜZEL – Ali Rıza OKUR – Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 154

(3)         6552 sayılı “İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun, 11.09.2014 tarih ve 29116 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         Murat ÖZDAMAR – Erden ÇAKAR, “Şirket Ortaklarının Sigortalılığının Başlangıcı, SGK’ya Bildirimi ve Şirket Ortaklarının, Ortağı Oldukları veya Bir Başka İşyerinde 4/a Kapsamında Sigortalı Bildirilmesi”, Mali Çözüm, Sayı: 119, Eylül-Ekim 2013, s. 198-200

(5)         12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(6)         5510 sayılı Kanun’un “Kurum’ca Verilecek İdarî Para Cezaları” başlıklı 102. maddesi birinci fıkrasının (g) bendine göre “8. maddesinin üçüncü fıkrasında, 9. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler için aynı maddenin üçüncü fıkrasında, … belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere, aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır. Şirket tüzel kişilikleri Kanun’un 8 ve 9. maddelerinde sayılmamıştır.

(7)         Murat GÖKTAŞ – Murat ÖZDAMAR, “Ortaklarına Ait Sigortalı İşe Giriş ve İşten Çıkış Bildirgelerini Vermeyen Şirketlere İdari Para Cezası Uygulanabilir mi?, Yaklaşım, Sayı: 234, Haziran 2012

(8)         Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği, 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. İşe giriş ve işten çıkış bildirge suretleri Yönetmelik ekinde bulunmaktadır.

Yazarlar : ‘MURAT GÖKTAŞ’  ‘MURAT ÖZDAMAR’