İş Sağlığı ve İş Güvenliği Mevzuatında İş Merkezleri, İş Hanları ve Sitelerle İlgili Olarak Yapılan Özel Düzenlemeler

I- GİRİŞ

6331 sayılı İş Güvenliği Yasa(1) ile getirilen düzenlemelerin bir kısmı Yasa’nın yayımı ile yürürlüğe girmiş, yasanın tamamının tüm işyerleri için yürürlüğe girmesi ise işyerlerinin çalıştırdığı işçi sayısı ve işin tehlike sınıfına göre zamana yayılmıştır. Yasa’ya göre her işveren işyerinde risk değerlendirmesi yapmak/veya yaptırmak ve acil durum planları hazırlamak zorundadır. Yasa’nın uygulanmasını düzenleyen Yönetmelikler ise ayrıca yayınlanmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında iş merkezleri, iş hanları ve siteler için bazı özel düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler makalemizin konusudur.

II- YASA’NIN YÜRÜRLÜĞÜ

Yasa’nın yürürlüğünü 38. maddesinde;

“a) 6 ve 7. maddeleri;

1) 4857 sayılı İş Kanunu’nun mülga 81. maddesi kapsamında çalışanlar hariç kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.07.2016 tarihinde,

2) 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.01.2014 tarihinde,

3) Diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,

b) 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38. maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8. maddeleri yayımı tarihinde,

c) Diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girer.”

denilerek düzenlenmiştir.

Dolayısıyla az tehlikeli sınıfta yer alan (ve 50’den az çalışanı bulunan) iş merkezleri, iş hanları ve siteler için Yasa’nın -işverenlerin “çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirmesi veya çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirmesi gerekliliğinin düzenlendiği- 6. maddesi 01.07.2016 tarihinde yürürlüğe girecektir.

III- YÖNETMELİKLER İLE YAPILAN ÖZEL DÜZENLEMELER

A- RİSK DEĞERLENDİRMESİ

İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği(2)’nin 5. maddesine göre “İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.” Yönetmeliğin 14. maddesine göre “Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.”

B- İŞYERİNDE ACİL DURUMLAR

İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmeliği(3)’nin 5. maddesinde işverenin acil durumlara ilişkin yükümlülükleri şu şekilde belirlenmiştir:

a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler.

b) Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

c) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar.

ç) Acil durum planlarını hazırlar ve tatbikatların yapılmasını sağlar.

d) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

e) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

f) Acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekilde devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapar.

g) Varsa alt işveren ve geçici iş ilişkisi kurulan işverenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirir. Yönetmeliğin 17. maddesinde göre aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak acil durum planı işverenlerce ortaklaşa hazırlanır; Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür.

Yönetmeliğin 13. maddesine göre ise hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır, denetlenir ve gözden geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır. Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda yapılacak düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanır.

Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanlarındaki işyerlerinde tatbikatlar yönetimin koordinasyonu ile yürütülür.

C- ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmeliği(4)’nin 5. maddesine göre, işveren; patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Yönetmeliğin 8. maddesine göre birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinin bu Yönetmeliğin uygulanması ile ilgili koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bildirir.

D- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği(5)’nin 11. maddesine göre tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekli olmayan hallerde işveren, görevlendirdiği kişi veya OSGB’lerin görevlerini yerine getirmeleri amacı;

a) 50 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde işveren,

İşyeri hekimi ile diğer sağlık personeline ve iş güvenliği uzmanına 8 metrekareden az olmamak üzere toplam iki oda temin eder.

İşyerinde ayrıca acil durumlarda çalışanların en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulur.

b) 50’den az çalışanı olan işyerlerinde işveren, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetini etkin verebilmesi için çalışma süresince kullanılmak üzere uygun bir yer sağlar.

Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları gibi yerlerde bulunan ve 50’den az çalışanı olan işverenlerin yürütecekleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri için; koordinasyon yönetim tarafından sağlanmak üzere ortaklaşa kullanılabilecek bir mekân oluşturulabilir. Oluşturulacak mekândan hizmet sunulacak toplam çalışan sayısı 50’den az olması durumunda (b)’de belirtilen, 50’den fazla olması durumunda ise (a)’da belirtilen uygunluk sağlanır.

IV- SONUÇ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasa’ya göre her işveren risk değerlendirmesi yapmak ve acil durum planları hazırlamak zorundadır. Az tehlikeli işlerin yapıldığı (ve 50’den az çalışanı olan) iş merkezleri ile iş hanlarında Yasa’nın tamamı 01.07.2016 tarihinde yürürlüğe girecektir.

İş merkezleri ile iş hanlarında bulunan işyerlerinde her bir işveren ayrı ayrı risk değerlendirmesi ve acil durum planı hazırlayacaktır. Ancak bunların koordinasyonu bu yerlerin yönetimince yapılacaktır.

Çalışanların patlayıcıdan korunması hususunda koordinasyon da iş merkezleri ve iş hanlarının yönetimince yapılacaktır.

İş merkezleri, iş hanlarında bulunan ve 50’den az çalışanı olan işverenlerin yürütecekleri iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri için; koordinasyon yönetim tarafından sağlanmak üzere ortaklaşa kullanılabilecek bir mekân oluşturulabilir. Oluşturulacak mekândan hizmet sunulacak toplam çalışan sayısı 50’den fazla olması halinde ise ilgili yönetmelikte belirlenen mekan ile ilgili şartlar sağlanmalı ve acil durumlarda çalışanların en yakın sağlık birimine ulaştırılmasını sağlamak üzere uygun araç bulundurulmalıdır.

KAYNAK : Serdar GÜNAY

Yaklaşım / Ekim 2014 / Sayı: 262

* Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

(1) 02.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2) 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3) 18.06.2013 tarih ve 28681 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4) 30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5) 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.