İhale Konusu İşlerde, Asgari İşçilik Oranının Tespiti, Sosyal Güvenlik Mevzuatındaki Yeri

I- GİRİŞ

Türkiye’de 01.01.2013-31.12.2013 tarihleri arasında, 175.724 ihale yapılmış, bu ihalelerden 18.400’ü ihale tarihinden sonra iptal edilmiştir. 01.01.2013 – 31.12.2013 döneminde yapılan, 175.724 adet ihalenin, 87.499 mal alımı, 29.440 adeti yapım işi, 58.287 adeti 58.287 adeti hizmet alımı, 498 adeti ise danışmanlık hizmeti ihalesi olmuştur. [1] İhale konusu işler, gelişen Türkiye ekonomisinde işverenler için bir çıkış noktası olmuştur. Makalemizde ihale konusu işlerin sosyal güvenlik mevzuatın uygulamalarında asgari işçilik oranının tespitinde izlenen yolu anlatmaya çalışacağız.

II– Asgari işçilik nedir?

Asgari işçilik uygulaması, 5510 sayılı Kanunun 85. maddesinde tanımı yapılmıştır. Buna göre, asgari işçilik, işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan tutar olarak tanımı yapılmıştır. Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işverenler tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığının, araştırılması, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezlerince yapıldığı gibi, gerektiğinde Sosyal Güvenlik Kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca da yapılabilmektedir.

III- Asgari işçilik oranı nasıl belirlenmektedir?

Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından, ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerde asgari işçilik değerlendirmesi yapılırken, ihale konusu işin, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen başlama-bitiş tarihlerinin ihale makamı tarafından teyit edilip edilmediğinin kontrolü yapılır. Bu kontrolden sonra ihale konusu iş için ihale makamı tarafından yükleniciye ödenen Katma Değer Vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dâhil toplam hak ediş tutarına asgari işçilik oranı uygulanır. Bu oran, asgari işçilik oranları listesinden iş için tespit edilen asgari işçilik oranının %25 eksiği olarak uygulanır. Makalemizin temel konusunu oluşturan asgari işçilik oranı, asgari işçilik değerlendirmesinde en fazla dikkat edilmesi gereken husustur. 01.03.2014 tarih, 28928 sayı ile resmi gazetede yayımlanan Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğde Değişiklik yapıldı. Yapılan değişiklik ile asgari işçilik oranları revize edildi.

Asgari işçilik değerlendirmesindeki süreci bir örnekle anlatacak olursak;

Örnek-1:

(A) Belediyesi yapmış olduğu şelale inşaatı ihale sonucunda;(İhale konusu işin başlama-bitişi Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan bildirimi teyit ettiğini varsayalım.) İstihkak tutarı (KDV Hariç)

: 2.000.000,00 TL

Şelale inşaatının işçilik oranı : %10 (Tebliğde 52 sıralı satırda mevcut)

İhale konusu iş ile ilgili uygulanacak işçilik oranı %10’ un %25 eksiği %7,5 olacaktır. (Asgari işçilik değerlendirilmesi Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişlerince veya SMMM-YMM’lerce yapılması durumunda %25 eksiltme söz konusu olmayacaktır.)

2.000.000*%7,50= 150.000 Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gereken sigorta primine esas kazanç diğer bir ifadeyle işin yürütümü için gerekli asgari işçilik miktarı olacaktır.

– Asgari işçilik oranının yüksek olması, bildirilmesi gereken asgari işçilik oranına doğru orantılı olarak etki edecektir.

– İhaleli işin birden fazla konuyu kapsıyor olması ve bünyesindeki her bir işin asgari işçilik oranının daha önce belirlenmiş olması kaydıyla, ihale makamı tarafından her bir işe ait istihkak tutarlarının ayrı ayrı bildirilmesi hâlinde, araştırma işlemi, her bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılır. Her bir işe ait istihkak tutarının ayrı ayrı bildirilmemesi hâlinde ise, işverenin yazılı isteği üzerine araştırmada, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınır. İşveren tarafından, yapılan işlere ilişkin en yüksek asgari işçilik oranının uygulanmasının kabul edilmemesi durumunda, işin asgari işçilik oranının tespiti Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.

Örnek-2:

(A) Belediyesi, Çatı yağmur iniş ve olukları temizliği- Çatı yağmur olukları temini ve montajı ihalesini yaptığını varsayalım. (Bu her iki ihale konusu işin istihkak tutarlarının bilinmediğini varsayalım.) Söz konusu Tebliğe bakıldığında, Çatı yağmur iniş ve olukları temizliği işçilik oranı %30, çatı yağmur oluklarının temini ve montajı işçilik oranı %9 olduğu görülecektir. Bu durumda %30 oranının işveren tarafından kabul edildiğine dair bir dilekçe verilmesi halinde, asgari işçilik değerlendirmesinde %30 oranı dikkate alınacaktır.

İhale konusu işi ile ilgili olarak, asgari işçilik oranının tebliğ de yer almaması halinde, işveren tarafından dilekçe ekinde ibraz edilecek, imalat ve birim fiyatlarını gösterir son hakediş raporu, iş bitirme belgesi, fatura, ibraz edilebiliyorsa sözleşme, idarece verilen malzemenin miktarı ve bedelini gösterir belge, fiyat analizleri zaptı vb. belgelerin Asgari işçilik Tespit Komisyonuna gönderilmesi gerekmektedir. Tespit edilecek asgari işçilik oranı, işverene iadeli taahhütlü olarak gönderilir. İşverenin asgari işçilik oranını kabul edip, ilgili üniteye bu hususu yazı ile bildirmesi halinde, asgari işçilik değerlendirmesi yapılır. İşverenin itirazı halinde, Asgari işçilik tespit komisyonu son kez değerlendirme yapar, sonucu ilgili üniteye tekrar gönderir. İşverenin söz konusu asgari işçilik oranını bu defa kabul etmemesi halinde mahkemeye başvurması yönünde yazı ile bilgi verilmesi gerekmektedir.

IV- SONUÇ

İhale konusu işler ile ilgili olarak, ihale konusu işin işçilik oranı ilgili tebliğde yer almayabilmektedir. İşçilik oranının tespiti için, Asgari işçilik tespit komisyonuna başvurulmaktadır. Komisyon, Yönetim Kurulu kararı ile, Kurum teknik elemanlarından dört asıl dört yedek, Yönetim Kurulunda temsil edilen işveren konfederasyonu ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince görevlendirilecek birer asıl ve birer yedek teknik eleman ile yine Yönetim Kurulunda temsil edilen işçi konfederasyonunca görevlendirilecek bir asıl ve bir yedek teknik eleman olmak üzere toplam yedi asıl ve yedi yedek üyeden oluşmaktadır.

Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usül ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinin dördüncü fıkrasında; asgari işçilik tespit komisyonlarının teknik branş olarak, inşaat, elektrik ve makine mühendisi üyelerinden oluşturulmaktadır. Özellikle diş protez, mr görüntüleme, radyoloji, matbaa iş kollarında asgari işçilik oranının bulunmaması, işçilik oranının tespitine yönelik komisyonda bu branşta üyenin bulunmaması, asgari işçilik değerlendirmesinde süreci uzatmaktadır. Komisyon üyelerine yapılacak düzenleme ile teknik branştaki sayıların artırılması ile bu sıkıntıların giderileceği kanaatindeyiz.

Kaynak . E-Yaklaşım Nisan 2014