I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. maddesinde sigortalıların -çalışamadıkları/hizmet bildirimlerinin olmadığı dönemlerden- borçlanabilecekleri süreler belirlenmiş ve avukatlık stajının normal süresi de bu süreler arasından sayılmıştır. Kurum’ca avukatlık stajı borçlanması yapılabilmesi için stajın tamamlanması şartı aranmaktadır. Avukatlık stajı devam ederken hakim adaylığına geçen hakim ve savcıların borçlanma talepleri stajın tamamlanmamış olması nedeni ile Kurum’ca kabul edilmemekte idi. Ancak Kurum’ca 2013 yılından itibaren hakim ve savcıların bazı hizmet şartlarını yerine getirmiş olması halinde borçlanma talepleri kabul edilmeye başlanmıştır. Hakim ve savcıların avukatlık stajı borçlanması usulü makalemizin konusudur.

II- AVUKATLIK BORÇLANMASI

5510 sayılı Yasa’nın 41. maddesi (e) fıkrasına göre sigortalı sayılanların “sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri” kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreler sigortalılık sürelerine eklenir.

Bir ay içinde prim borcunun ödenmemesi halinde ise yeni başvuru şartı aranır. Primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz.

Sigortalıların tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlanmaları halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.

Borçlanmada hesap şu şeklide yapılmaktadır(1):

Örnek: Halen 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı olan Avukat (D.), 01.07.1987-25.11.1987 tarihleri arasında sigortalı çalışmış, 09.11.1990-13.05.1991 tarihleri arasında mahkemede, 13.05.1991-12.11.1991 tarihleri arasında da avukat yanında staj yapmış 19.04.2010 tarihinde söz konusu süreyi 28,00 TL prime esas kazanç üzerinden borçlanmak için müracaat etmiş, 21.04.2010 tarihinde tebliğ edilen (28,00 x % 32 = 8,96 TL, 8,96 x 364 = 3.261,44 TL) borçlanma tutarının 2.000,00 TL’lik kısmını 30.04.2010 tarihinde ödemiştir.

Bu durumda sigortalının hizmet süresinin başlangıcı ve prime esas kazançları aşağıdaki şekilde olacaktır.

Avukatlık staj süresi: 09.11.1990-13.05.1991, 13.05.1991-12.11.1991

Borçlanılan gün sayısı: 364 gün (1 yıl 4 gün)

Primi ödenen gün sayısı: 2.000,00 / 8,96 = 223 gün

Borç ödeme tarihi: 30.04.2010

Borcun ödendiği tarihteki asgari günlük kazanç: 24,30 TL

Borçlandığı günlük kazanç: 28,00 TL

Ödenen 1 günlük primin ödeme tarihindeki asgari kazanca oranı: 28,00 / 24,30 = 1,15

Prime esas kazanç hesabı:

III – HAKİM VE SAVCILARIN AVUKATLIK BORÇLANMASI

A- ESKİ UYGULAMA

Kurum’ca, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun Ek 31. maddesine göre hakim ve savcıların “Avukatlık stajını açıkta iken yapanların, normal staj süreleri ve hakim adaylığına geçenlerin yalnız mahkemede geçen süreleri” 102. maddede yazılı altı aylık süre içerisinde yazı ile Sandığa müracaat etmeleri halinde borçlandırılmakta idi. Uygulamada 276 sayılı KHK’nın yürürlüğe girdiği 29.09.1987 tarihi esas alınarak iki farklı uygulama yapılmakta idi.

29.09.1987 tarihine kadar avukatlık stajını tamamlamadan hakim adaylığına geçenlerin mahkemeler nezdinde yaptıkları staj süreleri borçlandırılmakta; bu tarihten sonra stajını tamamlamadan hakim adaylığına geçenlerin mahkemeler nezdinde yaptıkları staj süreleri tamamlanmamış sayıldığından hiçbir şekilde borçlandırılma yapılmamakta idi.

B- MEVCUT UYGULAMA

– 6 Ay Önceden Başvurma Şartı; 5510 sayılı Yasa ile 5434 sayılı Yasa’nın 102. maddesi yürürlükten 01.10.2008 tarihinden geçerli olmak üzere kaldırılmıştır. Bu nedenle iştirakçilerin kendi istekleri ile emeklilik talep edenlerin emekli olmadan 6 ay önce; Kurumlarınca re’sen (malûllük, yaş haddi dahil) emekliye ayrılacak olanlarla ölenlerin, görevleri ile ilgilerinin kesildiği tarihlerden itibaren en geç 6 ay içinde müracaat etmeleri şartı kalkmıştır.

– Avukatlık Stajını Tamamlamadan Staj Süresini Borçlanma;

1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 3. maddesine göre avukatlık mesleğine kabul edilebilmek için: “a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,

b) Türk hukuk fakültelerinden birinden mezun olmak veya yabancı memleket hukuk fakültesinden mezun olup da Türkiye hukuk fakülteleri programlarına göre noksan kalan derslerden başarılı sınav vermiş bulunmak,

c) Avukatlık stajını tamamlayarak staj bitim belgesi almış bulunmak,

d) Avukatlık sınavını başarmış olmak,

e) Levhasına yazılmak istenen baro bölgesinde ikametgahı bulunmak,

f) Bu Kanun’a göre avukatlığa engel bir hali olmamak” şartları aranmaktadır.

Aynı Kanun’un istisnaları düzenleyen 4. maddesi 02.05.2001 tarih ve 4667 sayılı Yasa ile “Adlî, idarî ve askerî yargı hâkimlik ve savcılıklarında, Anayasa Mahkemesi raportörlüklerinde, Danıştay üyeliklerinde, üniversiteye bağlı fakültelerin hukuk bilimi dersleri dalında profesörlük, doçentlik, yardımcı doçentlik görevlerinde dört yıl, kamu kurum ve kuruluşlarının hukuk müşavirliği görevinde on yıl süre ile hizmet etmiş olanlarda 3. maddenin (c) ve (d) bentlerinde yazılı koşullar aranmaz.

Türk vatandaşları ve Türk uyruğuna kabul olunanlardan yabancı hukuk fakültelerinden mezun olup da, geldikleri yerde dört yıl süreyle mahkemelerin her derecesinde hâkimlik, savcılık veya avukatlık yapmış ve avukatlığı meslek edinmiş bulunanlar, 3. maddenin (b) bendinde yazılı olduğu biçimde Türk hukuk fakülteleri programlarına göre noksan kalan derslerden usulüne uygun olarak yapılan sınavlarda başarı göstermiş ve ayrıca Türkçeyi iyi bilir oldukları da bir sınavla anlaşılmış olmak kaydıyla, 3. maddenin (c) ve (d) bentlerinde yazılı koşulların dışında tutulurlar.

Birinci ve ikinci fıkrada gösterilenlerin baro levhasına yazılmasında, 17. maddenin (1) ve (2) numaralı bentlerinde yazılı belgelerden başka sicil özetlerinin onanmış bir örneğinin de verilmesi gereklidir.” şeklinde değiştirilmiştir ve değişiklik öncesi istisna için hizmet şartı bazı görevler için dört yıldan on yıla çıkarılmıştır.

Kurum’ca yayınlanan 2013/11 sayılı Genelge ile daha önce dikkate alınmayan 1136 sayılı Yasa’nın istisnaları düzenleyen 4. maddesi dikkate alınarak uygulama şu şekilde değiştirilmiştir.

Buna göre avukatlık stajını tamamlamadan;

– 10.05.2001 tarihine kadar; adlî ve Askeri Hakimlik ve Savcılıkta, Anayasa Mahkemesi asli ve geçici raportörlüklerinde ve Danıştay dava daireleri başkan ve üyelikleriyle başkanın sözcülüğü, kanun sözcülüğü ve bu dairelerin başyardımcılıkları ve yardımcılıklarında veya kuruluşlarında avukat bulunan bakanlıklar ve katma bütçe ile yönetilen genel müdürlükler hukuk müşavirliği görevlerinde veyahut üniversiteye bağlı fakülteler hukuk ilmi dersleri profesörlük veya doçentliklerinde yahut Hakimler Kanunu’na göre hakimlik ve savcılık sınıflarından sayılan hizmetlerde en az dört yıl;

– 10.05.2001 tarihinden sonra; adli idari ve askeri yargıda hakimlik ve savcılıklarda, Anayasa Mahkemesi raportörlüklerinde, Danıştay üyeliklerinde, üniversiteye bağlı fakültelerin hukuk bilimi dersleri dalında profesörlük, doçentlik, yardımcı doçentlik görevlerinde dört yıl; kamu kurum ve kuruluşlarının hukuk müşavirliği görevlerinde on yıl süre ile hizmeti bulunanlar gerek görülmesi halinde ilgili barolardan avukatlık yapma hakkına sahip olduklarının tespit edilmesi halinde staj tamamlanmadan avukatlık stajını borçlanabileceklerdir.

C- DAHA ÖNCE BORÇLANMA TALEPLERİ REDDEDİLENLER

Kurum’ca daha evvel yapılan başvuruları avukatlık stajını tamamlamadığı gerekçesi ile reddedilenlerin (belirlenen şartları taşımaları halinde) talep etmeleri halinde bu süreleri (yeni başvuru tarihindeki mali hükümlere göre) borçlanabileceklerdir(2).

IV- SONUÇ

Avukatlık stajını tamamlamadan hakim adaylığına geçenlerin avukatlar nezdinde yaptıkları staj süresini borçlanma talepleri; mahkemede geçen avukatlık staj süresini meslekte geçmiş sayan 276 sayılı KHK’nın yürürlüğe girdiği 29.09.1987 tarihinden sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’nca reddedilmiştir.

Ancak Kurum’ca -daha önce dikkate alınmayan istisna hükmü dikkate alınarak- avukatlık stajını tamamlamadan hakimlik veya savcılık mesleğine geçenlerin (ve diğer istisna hükümlerinden yararlananların) meslekte geçirdikleri süre nedeniyle avukatlık yapma hakkı kazanmaları halinde daha önce dikkate alınmayan avukat nezdinde yapılan stajın borçlanılabileceği kabul edilmiştir.

5510 sayılı Yasa’nın yürürlüğe girmesi ile de daha önceki yasada düzenlenmiş bulunan 6 ay önceden talepte bulunma şartı kaldırılmıştır.

KAYNAK :

(1)         16.09.2010 tarih ve 2010/106 sayılı Genelge.

(2)         SGK Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün, 09.04.2013 tarih ve 1136-1238 sayılı Yazısı.

(3)       ‘SERDAR GÜNAY’

(4)         Yaklaşım / Ocak 2014 / Sayı: 253