6645 Sayılı Kanunla Yapılan Teşvik Düzenlemelerine Dikkat!

I- GİRİŞ

Torba Kanun olarak da adlandırılan 6645 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(1) ile

¨ Çok tehlikeli sınıfta yer alıp, ondan fazla çalışan bulunan ve son üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen işyerlerine, işsizlik sigortası prim teşviki,

¨ Türkiye İş Kurumu tarafından başlatılan işbaşı eğitim programlarını tamamlayanları işe alan işyerlerine, sigorta prim teşviki,

¨ 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten ortalama sigortalı sayısının yanlış hesaplanması sebebiyle yersiz yararlandığı tespit edilen işverenlere yersiz yararlandıkları teşvik tutarlarını faizsiz olarak ödeme imkanı

getirilmiştir.

Bu yazımızda, 6645 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler uyarınca söz konusu teşviklerden yararlanma şartlarına ve 4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten yersiz yararlanmış işverenlerin dikkat etmeleri gereken hususlara yer verilmiştir.

II- ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞYERLERİNE VERİLECEK İŞSİZLİK SİGORTASI PRİM TEŞVİKİ

Hizmet akdine istinaden 5510/4-1-a kapsamında çalıştırılan sigortalıların prime esas kazançları üzerinden % 1’i sigortalı hissesi, % 2’si işveren hissesi olmak üzere toplam % 3 oranında işsizlik sigortası primi kesilmektedir.

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na ilave edilen Ek-4. madde ile çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösterip, ondan fazla çalışan bulunan işyerlerinde sigortalıların prime esas kazançları üzerinden % 3 oranında kesilen işsizlik sigortası primi, son üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmemesi halinde %^1’i sigortalı hissesi, % 1’si işveren hissesi olmak üzere toplam % 2 oranında kesilecektir.

Örneğin, 2.000,00 TL brüt ücretli bir sigortalı için %1 sigortalı hissesi 20,00 TL, % 2 işveren hissesi 40,00 TL olmak üzere toplam 60,00 TL işsizlik sigortası primi ödenmekte iken, işyerinin Ek-4. madde kapsama giren bir işyeri olması halinde %1 sigortalı hissesi 20,00 TL, % 1 işveren hissesi 20,00 TL olmak üzere toplam 40,00 TL işsizlik sigortası primi kesilecektir.

A- TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI

% 1 oranındaki işsizlik sigortası primi teşvikinden yararlanılabilmesi için;

1- İşyerinin çok tehlikeli sınıfta yer alması,

2- On sigortalıdan fazla (en az on bir) çalışanının bulunması (Türkiye genelinde birden fazla çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyeri bulunan işverenlerin çalışan sayısının ondan fazla olup olmadığının tespitinde, bu işyerlerinin çalışan toplam sigortalı sayısı esas alınacak),

3- İşyerinde son üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan bir iş kazasının meydana gelmemiş olması

gerekmektedir.

B- TEŞVİKİN BAŞLAMA VE BİTİŞ TARİHLERİ

Çok tehlikeli sınıfta yer alıp üç yıl boyunca ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen işyeri işverenleri, söz konusu teşvikten takip eden takvim yılından itibaren üç yıl boyunca yararlanabileceklerdir.

Yasa’da, ondan fazla çalışan şartına hangi tarihten itibaren bakılacağı hususunda bir hüküm yer almamakla birlikte, teşvikten yararlanılmadan önceki üç yılda çalışan sayısı ondan az olsa bile, kapsama giren işyeri işverenleri takip eden takvim yılı başından itibaren üç yıl içinde en az on bir sigortalı istihdam ettikleri takdirde, % 1 oranındaki işsizlik sigortası primi işveren hissesi teşvikinden yararlanabileceklerdir. Sigortalı sayısının 11’in altına düştüğü aylarda ise teşvikten yararlanılması mümkün olamayacaktır.

Söz konusu teşvikten üç yıl boyunca yararlanılabilecek olmakla birlikte, bu süre içerisinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan bir iş kazası meydana geldiği takdirde, iş kazasının meydana geldiği tarihi takip eden ay başından itibaren teşvik uygulamasına son verilecektir.

Diğer taraftan, üç yıl boyunca söz konusu teşvikten yararlanılan işyerlerinde, teşvikten yararlanma süresinin sona erdiği tarihten itibaren üç yıl içinde de ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmediği takdirde, işverenlerce talepte bulunulması halinde söz konusu teşvikten takip eden takvim yılından itibaren yeniden üç yıl boyunca yararlanılabilecektir.

C- ÖLÜMLÜ VEYA SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİKLE SONUÇLANAN İŞ KAZALARININ BİLDİRİLMEMESİ

Kapsama giren işyerlerinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmesine rağmen, bu iş kazalarının Kurum’a bildirilmemesi halinde, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren yararlanılan %1 oranındaki işsizlik sigortası primleri yasal faizi ile birlikte ilgililerden geri alınacak ve söz konusu teşvikten beş yıl süreyle yararlanılamayacaktır.

Diğer taraftan, teşvikten beş yıl süreyle yararlanmayacak tüzel kişilerin;

¨ Şahıs şirketi (kollektif ve komandit şirket) olmaları halinde şirket ortaklarının,

¨ Sermaye şirketi (Anonim şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkte) olmaları halinde sermayesinin yarısından fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortakların

varsa kendi adlarına tescil edilmiş ve çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren işyerlerinden dolayı da aynı şekilde söz konusu teşvikten beş yıl süreyle yararlanmalarına izin verilmeyecektir.

III- İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMLARINI TAMAMLAYANLARA VERİLECEK SİGORTA PRİM TEŞVİKİ

Türkiye İş Kurumu tarafından, mesleki deneyimi veya iş tecrübesi olmayan kişilere mesleki deneyim ve iş tecrübesi kazandırarak bu kişilerin istihdam edilme imkanlarının artırılması sağlamak amacıyla işbaşı eğitim kursları düzenlenmektedir.

Bu programları tamamlayan kişilerin daha kolay iş bulabilmeleri amacıyla da bu kişileri işe alan işverenlere yeni prim teşviki getirilmiştir.

A- TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI

4447 sayılı Kanun’un geçici 15. maddesi ile getirilen yeni prim teşvikinden yararlanılabilmesi için;

1- Sigortalılar Yönünden Aranılan Şartlar

¨ İşbaşı eğitim programını tamamlamasını müteakip en geç üç ay içinde alınmış olması,

¨ 23.04.2015 veya sonrasında işe alınmış olması,

¨ 18 yaşından büyük, 29 yaşından küçük olması,

¨ Tamamladığı işbaşı eğitim programına ilişkin meslek alanında işe alınması.

2- İşverenler Yönünden Aranılan Şartlar

¨ Özel sektör işverenine ait olması,

¨ Sigortalının, işe alındığı takvim yılından bir önceki takvim yılında işyerinden Kurum’a bildirilen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak çalıştırılması,

¨ Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kurum’a verilmesi,

¨ Tahakkuk eden sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesi,

¨ Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası borcunun bulunmaması,

¨ Çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması

gerekmektedir.

B- TEŞVİKTEN YARARLANILACAK OLAN SÜRE

4447 sayılı Kanun’un geçici 15. maddesinde öngörülen teşvikten;

1- İmalat Sanayi Sektöründe Faaliyet Gösteren İşverenler

¨ İşbaşı eğitim programına 30.06.2015 ve öncesinde katılan sigortalılardan dolayı 48 ay süreyle,

¨ İşbaşı eğitim programına 01.07.2015 ila 31.12.2016 tarihleri arasında katılan sigortalılardan dolayı 42 ay süreyle,

2- Diğer Sektörlerde Faaliyet Gösteren İşverenler

¨ İşbaşı eğitim programına 30.06.2015 ve öncesinde katılan sigortalılardan dolayı 36 ay süreyle,

¨ İşbaşı eğitim programına 01.07.2015 ila 31.12.2016 tarihleri arasında katılan sigortalılardan dolayı 30 ay süreyle

yararlanabileceklerdir.

C- TEŞVİKTEN YARARLANILACAK TUTAR

Söz konusu teşvikten kapsama giren sigortalıların prime esas kazanç alt sınırına kadar olan (asgari ücrete kadar) kazançları üzerinden yararlanılabilecektir.

Hal böyle olmakla birlikte, 5510 sayılı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yer alan, “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” hükmüne istinaden öncelikle sigortalıların prime esas kazanç üst sınırına kadar olan kazançları üzerinden beş puanlık prim indiriminden, ardından sigortalıların prime esas kazanç alt sınırına kadar olan kazançları üzerinden 4447 sayılı Kanun’un geçici 15. maddesinde öngörülen teşvikten yararlanılacaktır.

IV- 4447/GEÇİCİ 10. MADDE TEŞVİKİNDEN ORTALAMA HATASI NEDENİYLE YERSİZ YARARLANMIŞ İŞVERENLERLE İLGİLİ DÜZENLEME

4447 sayılı Kanun’un geçici 10. maddesinde öngörülen teşviklerden yararlanabilmesi için hem sigortalılar, hem de işyerleri yönünden maddede öngörülen şartların sağlanmış olması gerekmektedir. Ancak bahse konu teşvikten yararlanmak amacıyla aylık prim ve hizmet belgelerini 06111 sayılı Kanun numarası seçmek suretiyle düzenleyen kimi işveren, maddede aranılan şartlara dikkat etmediği için, söz konusu teşvikten yersiz bir şekilde yararlanabilmiş, haliyle yersiz yararlandığı teşvik tutarlarını da gecikme zammıyla birlikte ödemek durumuyla karşı karşıya kalmıştır.

Bahse konu teşvikten yersiz yararlanma nedenlerini ise;

01 = Ortalamadan Az Çalıştırılmış

02 = İşten Ayrılmış

03 = Yararlanma Süresi Dolmuş

04 = Yasaklı Olduğu Halde Yararlanmış

05 = Mükerrer Olarak Yersiz Yararlanmış

06 = Şube Tarafından Reddedilmiş

07 = 4447/geç. 10. md. Tanımlaması Yapılmamış

şeklinde özetlemek mümkündür.

Bahse konu hata nedenleri içinde, sigortalıların işe alındıkları tarihten önceki altı aylık sürede çalışan sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmamalarına ilişkin (01= Ortalamadan Az Çalıştırılmış) hata nedeninin, uygulamada en çok karşılaşılan hata nedeni olduğu gözlemlenmiştir.

4447 sayılı Kanun’a ilave edilen geçici 14. madde ile 2015/Nisan ve öncesine ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinde ortalama sigortalı sayısının yanlış hesaplanması sebebiyle geçici 10. maddede öngörülen prim teşvikinden yersiz yararlandığı tespit edilen işverenlere, yersiz yararlandıkları teşvik tutarlarını gecikme zammı alınmaksızın ödemelerine imkan sağlanmıştır.

Dolayısıyla 2015/Nisan ve önceki aylarda aylık prim ve hizmet belgelerinin 06111 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmesine ve teşvikten de yararlanılmasına rağmen, sonradan teşvikten yersiz yararlandığı ortaya çıkan işverenlerin teşvikten yersiz yararlanma nedeni 01= Ortalamadan Az Çalıştırılmış olan sigortalılarla ilgili teşvik tutarları gecikme zammı uygulanmaksızın; diğer (02 ila 07) hata nedenlerinden birisi ile yararlandığı tespit edilen sigortalılara ilişkin teşvik tutarları ise yasal ödeme süresinin sonundan tahsil tarihine kadar hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecektir.

V- SONUÇ

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na 6645 sayılı Kanunla ilave edilen;

¨ Ek-4. madde uyarınca, çok tehlikeli sınıfta faaliyet gösteren ve ondan fazla çalışanı bulunan işyerlerinde son üç yıl içinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası meydana gelmediği takdirde, üç yıl boyunca işsizlik sigortası primi işveren hissesi primi % 1 olarak alınacak,

¨ Geçici 15. madde uyarınca iş başı eğitim programlarını bitiren kişilerin eğitim gördükleri alanda işe alınmaları halinde, 30 ila 48 ay arasında değişen süreler zarfında asgari ücrete kadar olan sigorta primi işveren hissesi primleri işsizlik sigortası fonundan karşılanacak,

¨ Geçici 14. madde uyarınca ortalama sigortalı sayısının yanlış hesaplanması sebebiyle geçici 10. maddede öngörülen prim teşvikinden yersiz yararlandığı tespit edilen işverenler, yersiz yararlandıkları teşvik tutarlarını gecikme zammı alınmaksızın ödeyebileceklerdir.