6552 Sayılı Kanun İle Kadınlara Getirilen Sosyal Güvenlik Alanındaki Hak ve Yükümlülükler

I- GİRİŞ

10.09.2014 tarihinde yürürlüğe giren halk arasında Torba Yasa olarak bilinen “6552 sayılı İş Kanunu İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun”da kadın sigortalıları ilgilendiren hak ve yükümlülüklere de yer verilmiştir. Bunların başında; doğum borçlanmasındaki değişiklikler, ev hizmetlerinde çalışanlara getirilen haklar ve son olarak da, yardımcı üreme yöntemi tedavileri için verilen hak ve yükümlülükler yer almaktadır. Bu çalışmada, kadın sigortalılara, 6552 sayılı Kanunla getirilen hak ve yükümlülükler açıklanacaktır.

II- 6552 SAYILI KANUN İLE KADINLARIN SİGORTA UYGULAMALARI

6552 sayılı Kanun’un 46. maddesinde, 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi değiştirilmiştir. Buna göre; 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Bu değişikliğe göre; Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla borçlanılacak sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarıyla talepte bulunulan süreleri borçlanma yapılabilme hakkı verilmiştir(1).

6552 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanun’un 41. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi değiştirilmeden önce ise; Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri borçlanma hakkı bulunmaktaydı(2).

6552 sayılı Kanunla birlikte; köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile kamu idarelerinde çalışanlara doğum borçlanma hakkı getirilmektedir. Bununla birlikte; borçlanılabilecek çocuk sayısı da, 2’den 3’e çıkarılmıştır.

6552 sayılı Kanun, yardımcı üreme yöntemi tedavileri konusunu da ele almıştır. Kanun’un 48. maddesinde; 5510 sayılı Kanun’un 63. maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan “iki” ibaresi “üç” (yardımcı üreme yöntemi tedavileri) şeklinde değiştirilmiş ve aynı maddeye üçüncü fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

Eklenmiş haliyle; şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde en fazla üç deneme ile sınırlı olmak üzere yardımcı üreme yöntemi tedavileri ile bir hastalığın tedavisinin başka tıbbî bir yöntemle mümkün olmaması ve Kurum’ca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından tıbben zorunlu görülmesi halinde yardımcı üreme yöntemi tedavileri yapılabilmektedir.

6552 sayılı Kanun’un 58. maddesinde ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı hakkında ek madde eklenmiştir. Ek madde 9’a göre; ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 gün ve daha fazla olan sigortalılar hakkında Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara ilişkin hükümler uygulanır. Bunların bildirimi, işverenler tarafından örneği Kurum’ca hazırlanan belgeyle en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapılır. Süresinde yapılmayan bildirim için işverene 102. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin 1 numaralı alt bendi hükmü uygulanır. Ev hizmetlerinde bir veya birden fazla gerçek kişi tarafından çalıştırılan ve çalıştıkları kişi yanında ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlar için ise, çalıştırıldıkları süreyle orantılı olarak çalıştıranlarca 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının % 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ödenir. Bu şekilde çalışanların sigortalılık tescili, çalışan ve çalıştıran imzalarını da ihtiva eden ve en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar Kurum’a verilmesi gereken örneği Kurum’ca hazırlanacak belgenin Kurum’a verilmesi ile sağlanır. Sigortalılık başlangıcında bu belge üzerinde çalışma başlangıcına dair kayıtlı en eski tarih esas alınır. Bunlar hakkında hastalık sigortası hükümleri uygulanmaz. Bu fıkra kapsamına girenler, adlarına ödenen priminin ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar aynı kazancın otuz katının % 32,5 oranında prim ödeyebilir. Bunun % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, % 12,5’i genel sağlık sigortası primidir. Bu süre içinde ödenmeyen primin ödenme hakkı düşer. Ödenen primler 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır.

Ek madde 9’a göre; İkinci fıkra kapsamındakileri çalıştıranlar bu Kanun uygulamasında işveren sayılmaz. Sigortalının iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmesi için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olması ve sigortalılığının sona ermemiş olması, bu Kanun’a göre iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi veya sürekli iş göremezlik geliri ya da malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından aylık bağlanabilmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır. Bu sigortalılar ile ilgili iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında Kanun’un 21. maddesinin birinci fıkrası hükümleri uygulanmaz.

6552 sayılı Kanun’un 28. maddesinde; 08.05.1985 tarih ve 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 1. maddesi değiştirilmiştir. Buna göre; “Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenlerin on sekiz yaşını doldurduktan sonra Türk vatandaşı olarak yurt dışında geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanun’da belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri halinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmektedir.”

6552 sayılı Kanunla 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’un 1. maddesi değiştirilmeden önce ise;

“Türk vatandaşlarının yurt dışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanun’da belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri halinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilmekteydi.”(3)

III- SONUÇ

Sonuç olarak kadınlara, 6552 sayılı Kanunla getirilen hak ve yükümlülükler kısaca aşağıdaki gibidir:

Ev hizmetlerinde aynı kişi yanında ay içinde 10 günden az olan çalışanlar adına günlük kazanç alt sınırının yüzde 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi çalıştıranlar tarafından ödenecek. Bu kişiler hakkında hastalık sigortası hükümleri uygulanmayacaktır. Bu kişiler, emeklilik ve genel sağlık sigortası primlerini istemeleri halinde kendileri yatıracaktır. Süresi içinde ödenmeyen primin ödenme hakkı düşecektir.
Ev hizmetinde 10 gün ve daha fazla olan çalışanlar, “hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar” kapsamında sigortalı yapılacak. Sigorta bildirimini en geç çalışmanın geçtiği ayın sonuna kadar yapmayan işverene asgari ücret tutarında ceza kesilecektir.
Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile kamu idarelerinde çalışanlara doğum borçlanma hakkı getirilecek. Ayrıca borçlanılabilecek çocuk sayısı 2’den 3’e çıkarılmıştır.

KAYNAK : YAKLAŞIM EKİM 2014

BARIŞ ÖZTUNA

* Dr., İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Memur, Dokuz Eylül Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkiler Anabilim Dalı Doktora Mezunu

(1) 10.09.2014 tarih ve 29116 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2) 31.05.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3) 08.05.1985 tarih ve 18761 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.